ΤΟ ΠΕΤΑΓΜΑ ΤΟΥ ΧΑΡΤΑΕΤΟΥ

Καθαρά Δευτέρα πλησιάζει και σε πάρα πολλές πόλεις της χώρας μας, συνηθίζονται διάφορα έθιμα.

Σε όλα τα διαμερίσματα της πατρίδας μας, αυτή τη μέρα "κάτι" έχουν να δείξουν οι άνθρωποι που και αυτοί το έμαθαν από τους προγόνους τους και η παράδοση της χώρας μας ευτυχώς ακόμη συνεχίζεται.
Από τη Θράκη και τη Μακεδονία μέχρι τα νησιά του Ιονίου και του Αιγαίου, διαφορετικά έθιμα μας δείχνουν την συνέχεια του ελληνικού έθνους από την πανάρχαια εποχή μέχρι σήμερα...

Στο Γαλαξίδι ο "αλευροπόλεμος", στη Θήβα ο "βλάχικος γάμος", στη Θράκη το "έθιμο της Καμήλας", στον Σοχό Θεσσαλονίκης οι "αράπηδες" (κουδουνοφόροι), στη Νάουσα οι "γενίτσαροι και οι μπούλες" και βέβαια, το πατροπαράδοτο και καθολικό έθιμο σε κάθε γωνιά της Ελλάδας, το πέταγμα του χαρταετού.

Και βέβαια πολλές γενιές μεγάλωσαν με το αλφαβητάρι που είχε το περήφανο πέταγμα του χαρταετού από τον Μίμη, με αφορμή τη διδασκαλία του (αϊ).
Ο Μίμης ήρωας του παλαιού αναγνωστικού με το ριγέ μπλουζάκι και το κοντοκουρεμένο κεφάλι στο πλευρό της Αγλαΐας, χαίρεται την Καθαρά Δευτέρα από την αθηναϊκή ταράτσα του σπιτιού. Βλέπετε τότε ήταν εύκολο να πετάξεις από εκεί τον χαρταετό σου, αφού τα ψηλά σπίτια και οι οικοδομές ήταν άγνωστα κτίρια για την εποχή εκείνη ...

 

Στο ακόμα πιό παλιό αναγνωστικό ο πρωταγωνιστής είναι ο Ρήγας και η γιαγιά που καμαρώνει το κατόρθωμα του εγγονού αλλά και η Χιόνα, η γάτα. 

Τώρα γιατί στο ένα αναγνωστικό η λέξη αϊτός δεν παίρνει διαλυτικά και στο άλλο το παλιότερο παίρνει αυτό δεν το θυμάμαι. Ίσως να είχε σχέση η ψιλή...(;). 

Αλλά ας πάρουμε και μια μικρή γεύση για το πέταγμα του χαρταετού αλλά και τον γενικό εορτασμό της Καθαράς Δευτέρας των Αθηναίων, των περασμένων χρόνων (1970)

ΑΠΟΚΡΙΕΣ ΜΕΣΑ ΑΠΟ ΠΑΛΙΑ ΑΝΑΓΝΩΣΤΙΚΑ

Επετειακά μαθήματα υπήρχαν και στα παλιά αναγνωστικά. Βέβαια δεν ήταν σε ξεχωριστή ενότητα, έτσι όπως είναι στα σύγχρονα αναγνωστικά του δημοτικού αλλά συνήθως με τη σειρά της κάθε γιορτής αφού τα περισσότερα αναγνωστικά ήταν χωρισμένα σύμφωνα με τις εποχές του χρόνου. Η γλώσσα καθαρεύουσα ή δημοτική, ανάλογα με την εποχή. Στην παρακάτω εικόνα βλέπουμε ένα άρθρο εφημερίδας του 1900 όπου σε καθαρεύουσα αναγγέλει την έναρξη του πατρινού καρναβαλιού.

Στο Αναγνωστικό της Β΄δημοτικού του 1956, διαβάζουμε το παρακάτω απόσπασμα για τις Αποκριές. Πολυτονικό φυσικά, με καταλήξεις ρημάτων που έχουν καταργηθεί όπως και υπογεγραμμένες...

Το ίδιο κείμενο το συναντούμε στο ίδιο αναγνωστικό αλλά του 1975. Κάποιες αλλαγές (περισσότερο προς την απλή δημοτική) ιδίως στις καταλήξεις ρημάτων είναι εμφανείς...

Στο αναγνωστικό της Β δημοτικού του 1947 το κείμενο για την Αποκριά είναι και αυτό βέβαια σε πολυτονικό αλλά είναι εξίσου κατανοητό και απλό σε απλή γλώσσα που άνετα διαβάζεται και σήμερα από παιδιά της ανάλογης τάξης.

Στο αναγνωστικό της Β' δημοτικού του 1934 βλέπουμε αποκριάτικο κείμενο επίσης σε απλή γλώσσα αλλά με γράμματα περισσότερο καλλιγραφικά. Επίσης και ένα ποίημα αφιερωμένο στη γιορτή της Αποκριάς.

 

Να και μερικά αποσπάσματα ακόμα από κείμενα αποκριάς:

Στο αναγνωστικό της Γ΄ δημοτικού της Αγγελικής Βαρελλά του 1975 

Αναγνωστικό Β΄δημοτικού (εδώ οι Αποκρηές με η)

Αναγνωστικό Β' Δημοτικού του 1935

...και από μαθητικό βοήθημα

ΣΤΑ ΧΡΟΝΙΑ ΤΩΝ ΠΑΠΠΟΥΔΩΝ ΚΑΙ ΤΩΝ ΓΙΑΓΙΑΔΩΝ ΣΑΣ...

Παιδιά, δείτε στην παρακάτω παρουσίαση τα χρόνια των παππούδων σας και των γιαγιάδων σας. Ίσως κάτι από αυτά να πρόλαβαν και οι γονείς σας. Τότε που τα παιδιά σπάνια πήγαιναν σχολείο αφού θα έπρεπε να δουλέψουν για να βοηθήσουν τους γονείς τους, τότε που οι συνθήκες εργασίας ήταν από δύσκολες έως βασανιστικές, επαγγέλματα που χάθηκαν ή εξελίχτηκαν, τότε που μετανάστευαν για ένα καλύτερο αύριο...ευχόμαστε να μην ξαναγυρίσουν τέτοιες στιγμές...

 

Η ΔΙΠΛΗ ΕΠΕΤΕΙΟΣ

Σαν σήμερα 1/2, το 1902, με διαταγή του Υπουργείου Στρατιωτικών στην Ελλάδα, δίνεται εντολή για την κατάσχεση των μεταφράσεων του Ευαγγελίου στη Δημοτική, ενώ, ακριβώς 75 χρόνια μετά, εφαρμόζεται η εγκύκλιος, σύμφωνα με την οποία όλα τα δημόσια έγγραφα στην Ελλάδα θα συντάσσονται πλέον στη Δημοτική.

Συγκεκριμένα και όπως αναφέραμε και σε παλιότερη ανάρτηση, στα 1901 ο συγγραφέας Αλέξανδρος Πάλλης, «αποδίδει εις την γνησίαν γλώσσαν του ελληνικού Λαού», το Ευαγγέλιο, τις τέσσερις αφηγήσεις των Ευαγγελιστών της Αγίας Γραφής, που τις προσονόμασε «Η Νέα Διαθήκη κατά το Βατικανό Χειρόγραφο».
Σκοπός ήταν οι περισσότεροι Έλληνες εκείνη την εποχή οι οποίοι δεν είχαν ούτε την βασική εκπαίδευση να αποκτήσουν «πρόσβαση» στα πατερικά κείμενα. Αυτό όμως προκάλεσε τρομερές αντιδράσεις. Κάτι παράξενο για την σημερινή εποχή, ήταν πως αυτοί που αντέδρασαν πρώτοι ήταν οι φοιτητές.

Οι διαμαρτυρίες συνεχίστηκαν και τελικά στις 7 Νοεμβρίου μια ογκώδης και οχλοκρατική συγκέντρωση στους Στύλους του Ολυμπίου Διός, την οποία συγκάλεσαν αυτόκλητοι «γλωσσαμύντορες» και πολιτικάντηδες της ομάδας Δηλιγιάννη, κατέληξε σε φονικό. Οι χωροφύλακες, χάνοντας τον έλεγχο της κατάστασης, πυροβόλησαν στο πλήθος όταν κάποιοι, παρακινούμενοι από το υβρεολόγιο εναντίον του Αρχιεπισκόπου, άρχισαν να κινούνται προς την Αρχιεπισκοπή.

Ο τραγικός απολογισμός των επεισοδίων αυτών ήταν οκτώ έως έντεκα, σύμφωνα με διάφορες πηγές, νεκροί. Επίσης, υπήρξαν 70 τραυματίες και 22 συλληφθέντες, οι οποίοι παρέμειναν στα κρατητήρια των στάβλων της Χωροφυλακής τρία εικοσιτετράωρα.

Ανάλογες αντιδράσεις είχε προκαλέσει δύο χρόνια μετά, η μετάφραση της "Ορέστειας" του Αισχύλου από τον Γεώργιο Σωτηριάδη, ενός «ευρυμαθούς ελληνιστού και διαπρεπούς αρχαιολόγου». Τον Νοέμβριο του 1903, φοιτητές, υποκινημένοι και αυτή τη φορά από τον καθηγητή τους Γεώργιο Μιστριώτη, διαδήλωσαν απαιτώντας να μην γίνει η παράσταση. Οι διαδηλώσεις κατέληξαν σε αιματηρά επεισόδια με έναν, ή κατά άλλες πηγές δύο, νεκρούς και πολλούς τραυματίες. Τα θλιβερά αυτά επεισόδια έμειναν στην Ιστορία ως «Ορεστειακά».

 

Τέλος, λίγο μετά την μεταπολίτευση η καθαρεύουσα μπήκε στο χρονοντούλαπο της Ιστορίας λήγοντας αυτό το πρόβλημα. Σαν σήμερα το 1977 ήταν που ξεκίνησε να εφαρμόζεται η εγκύκλιος, σύμφωνα με την οποία όλα τα δημόσια έγγραφα στην Ελλάδα θα συντάσσονται πλέον στη Δημοτική.